یک ـ مسالک المحسنین (طالبوف )

_______________________

عبدالرحیم بن شیخ ابوطالب نجار تبریزی (۱۲۱۳-۱۲۸۹ شمسی) معروف به طالبوف، متولد تبریز و ساکن تفلیس، از پیشروان ادبیات جدید ایران ورجلی مشروطه‌طلب بود.  مهمترین آثار داستانی‌اش، رمان مسالک المحسنین (۱۲۸۴) شرح خیالی سفر یک گروه جغرافیایی به کوه‌های شمال ایران است.  دومین اثر، «کتاب احمد» یا سفینه‌ی طالبی (۱۲۷۲) است که به صورت گفت و گوی پدری با پسرش نوشته شده و حاوی نظرهای نویسنده درباره اصلاحات اجتماعی، سیاسی و دینی است.

طالبوف جزو نویسندگانی است که با ساده‌نویسی‌اش نثر ادبیات داستانی جدید ایران را پایه‌گذاری کرد.  از دیدگاهی او چون زبان روسی، فرانسوی، عربی و ترکی و فارسی را می‌دانست، توانست افق تازه‌ای برای ادبیات ایران متصور شود.  طالبوف در دوره اول مشروطیت، از شهر تبریز به نمایندگی مجلس شورای ملی انتخاب شد، اما به تهران نیامد.

ویژگی کتاب مسالک المحسنین زبان ساده آن است که با توجه به تاریخ انتشار آن (۱۲۷۲ـ۱۱۳ سال پیش) نه در ایران بلکه در شرق بی‌سابقه بوده است.

عنوان مقاله :

میانجی های تفکر( بخش پایانی )

زندگی تحت الحفظ

_____________________________

گاهی وقت ها یک پرسش ، جرقه ای در ذهن ایجاد می کند . همین طور نشانه ها و پدیدارهای گوناگون که در قالب واژه و شعر و موسیقی و … بروز می یابند . گفتارها و پرسشهای جورجو آگامبن جملگی در ذهن خواننده و شنونده اش این جرقه ها را ایجاد می کنند . در این نوشتار هم به سیاق نوشته های پیشین ، قصد دارم یکی دیگر از جرقه های ایجاد شده توسط آگامبن را به خواننده منتقل کنم . آگامبن در ۱۹۹۴ مقاله ای نوشت با عنوان ” اردوگاه چیست ؟ ” و در این مقاله با رویکردی متفاوت به موضوع اردوگاه های اجباری کسانی چون هیتلر و استالین اشاره کرد . او از مفهوم حقوقی جرم و جنایت فراتر رفت و اردوگاه ها را تا حد یک ساختار سیاسی ـ حقوقی خاص که رخدادهای بسیاری در متن آنها به وقوع پیوستند بالا برد ؛ اردوگاه به مثابه ساختار سیاسی و حقوقی . آگامبن پرسید اردوگاه چیست ؟ ساختار سیاسی و حقوقی آن چیست ؟ و وقایع رخ داده در آن چگونه توانسته در آنجا رخ دهد ؟ او به اردوگاه در مقام چارچوب و قانون پنهان فضای سیاسی ای نگریست که به زعم خودش همچنان در آن بسر می بریم . نقطه عطف این بحث درست همین جاست ؛ “چارچوب و قانون فضای سیاسی ای که همچنان در آن بسر می بریم” .

برای درست نگریستن به این نقطه ی عطف و این که دریابیم متفکر از چه سخن می گوید باید دقیقا به فضای پیرامونی نگاه شود و واژه های کلیدی مورد مداقه قرار گیرد . نخست؛ چارچوب و قانون به مثابه امر حافظ و البته برساخته شده توسط خود دولت و دیگر ، وجه پنهان آن چارچوب و قانون که بیشتر ابعاد در تاریکی دارد تا آنکه برون افتاده و به اتاق شیشه ای درآمده . توجه به این نقطه عطف اگر از منظر تاریخی صورت گیرد واجد حدی از آگاهی بخشی است ؛چرا که در طول تاریخ نیز سیستم ها و سازو کارهای سیاسی علیرغم وجوه روشن و شفاف خود ، جنبه های پنهان و زوایای دور از دیدرس نیز داشته اند که البته خود همین جنبه ها نیز ، دارای ساختار و نظام خاص بوده اند .

هرچه گفتی نوشتیم

از تصمیم کبری

تا ریز علی خواجوی

و درس های دیگر را

اما چگونه بنویسم، بابا آمد

چگونه بنویسم، بابا آب داد

که نه آبی ته کاسه مانده است

ونه نانی سر سفره هایمان

از فکرهای با تو

منصور جعفری خورشیدی

انتشارات نیم نگاه ۱۳۸۰

_________________________________

آنچه به نام حرکتِ واقعیت در سیالیت ذهن جاری می شود، در صراحت  فاصله گذاری و درک صریح روابط شاعر با پیرامون اش نهفته است. روابطی که در لایه های خود با تخریب لایه های موجودش به تلاشی در جهت زایش فرزانگی ختم می شود. زایش فرزانگی و خلق اضلاع معرفتی است که نه فقط در حیطه واژگان و “شکل” ایجاد می شود، بلکه آنچه این فرزانگی را به اتفاقی مجرد تبدیل می کند؛ کوتاه کردن فاصله بین اشیا و غایت مندی تصاویر اشیاء در ذهن شاعر است. جهان اطراف شاعر جهان فرزانگی اشیااست و کشف این فرزانگی، کشف غایت مندی جهان است.

“از فکر های با تو” کشف رابطه مندی تجربه هایی است که در باز آفرینی و هم زیستی شاعر با جهان پیرامون اش اتفاق می افتد. این باز آفرینی در بُعدی از جهان صورت می گیرد که تجربه های پدیدار شناسانه به مثابه بازسازی یا باز خوانی مجدد جهان نیست، بلکه کشف فرمی از جهان است که جهت نگاه شاعر را می سازد. منصور خورشیدی وسوسه هایی از نوآوری و حیات بخشیدن تازه به جهان را در نگاه ظریف “از فکر های با تو” ارائه می دهد.

شعر منصور خورشیدی به مثابه سکّوی پرتابی است تا آن ِ هستی شناسانه تجربه های زیستی اش را ارائه دهد. تجربه های زیستی شاعر، قابلیت خود باروری و به اشتراک گذاشتن را دارند و این قابلیت حجم گونه است که می تواند بی مرزی شعر اسپاسمان را بسازد.

واپسین اندوه تاریکی

ترجمان اسارتی بود

هم نفس لحظه های نیستی

منشور آغاز من

از آسمان نگاه تو تابید

بر هفت اقلیم شهر عشق

امیرحسین اللهیاری ، از شاعران خوب ، جوان و خوش آتیۀ امروز است. وی متولد ۱۳۶۲ شهرستان ابهر زنجان است. پزشکی خوانده است و مجموعۀ دیگری با عنوان ” آن حرف دگر ” که هفتاد و دو رباعی عاشورایی را در بر می گیرد ؛همین امسال – ۱۳۹۰ – به بازار نشر عرضه کرده است. و اما ماجرای مجموعۀ غزل عقاب قلّه پوشان..!

      این مجموعه ، در هزار نسخه ، توسط انتشارات روشن مهر در ۵۶ صفحه چاپ و منتشر شده است . مقدمۀ آن را آقای بهاء الدین خرمشاهی نوشته است و من مدتی پیش از طرف یک دوست آن را دریافت کردم و با خواندن چند غزل از آن پی بردم ، با شاعری توان مند و آشنا به ظرایف و دقایق شعر روبه رو هستم که به سهولت تواند غزل سرود و غزل سرود! در طول این  مدت بارها و بارها این مجموعۀ کم حجم را خواندم– خاصه برخی غزل هایش را – ، طوری که از حفظ شدم و این اشتیاق و علاقۀ من به شعر اللهیاری دو علت عمده داشت.

من نوعروس ام زیر درخت سرو

انتشارات افراز ـ  ۱۳۹۰

 میترا بیات

 ________________________

من نوعروس ام زیر درخت سرو در چند خانه ، از درون آینه ای آغاز می شود تا خانه  آخری که باا ین جمله به خواننده ضربه می زند :

توی آینه سروی نیم سوخته ام و دارم گریه می کنم . ص  ۱۶۷

رمان بر اساس شیوه تک گویی ذهنی نگاشته شده و نویسنده  از چند نماد به  خوبی استفاده کرده است ؛ آینه و دیگری سرو که از همان خانه اول ذکرشان می رود تا پایان رمان .

زن در آینه پوست  می اندازد و دوست دارد کبوتری شود تا بتواند پرواز کند .

 از این سخنان که بگذریم نویسنده از وجهی، نگاهی تازه به ظلمی دارد که در جامعه ی سنتی به زنان می شود؛زجری که فرشته از صفی می کشد و همین امر موجب می گردد تا شخصیت محوری رمان ،دچار توهم شود .

صفی مکثی کرد و دوباره گفت : زن مرده است که باشد ، عوضش خونه و ماشین داره ، دوتا پسر مامانی هم داره که خیال تو رو راحت می کند . ص ۹

از قصه تا هنوز

شاعر : پروین عابدی

انتشارات : فراگاه ـ ۱۳۸۸ 

______________________________

مفاهیمی که در خلق ارتباط شاعر با خواننده ی شعر وجود دارد ؛به لحاظ مفهومی، بیان تنهایی ،عشق و مرگ است . گرایش فکری و مشترک بیشتر شاعران که در جهان مادی زندگی می کنند و با واقعیت های بیرونی و عوامل موجود در طبیعت انسان ها آشنا هستند و عامل مهم اجتماعی را برای ایجاد تحول در روحیه ی خود لازم می دانند تا ادامه ی حیات در جسم و جان آن ها سنگین نشود .

شاعر حامل سه پیام مهم در این مجموعه شعر است:

۱ ـ

انگار همان که بوف کورم کرده …

با دست خودم زنده به گورم کرده

زن ها همه شیطان رجیم اند خدا …

لعنت به کسی که از تو دورم کرده…

من خسته ام و به اندازۀ چشم های تو خوابم می آید

از دنیا

افتادم کنار بساط هذیان و تب و تن شویه

از گناه و وعدۀ چهل سالگی

دروغ از لب هایم می چکد به گونه هات

 ۱ ـ

دارکوب پیانیست خوبی است

و باد هم با درخت ها خوب فلوت می زند

اما من یک آدم معمولی ام

زندگی بی سر و صدایی دارم

و معتقدم

تابستان باید شکارچی بود

۱ ـ هجای سوم آدم

ستاره در بغلش خواب و ماه بردوشش

نشســـت وسعت جغرافیا در آغوشش

هــــــــــزار رود پــناهـنـده زیــر پـیـراهن

هــــــــــزار ماهی آزاد گوش تا گوشش

پـرنـدگان مهاجــــــر مقیــــــم دستانش

هزار ساقی بی سرپناه در هوشش

غـــــروب و پیچش الیاف سـرخ ،در آبـی

طلــوع می شود و خـون ابر تن پوشش

هجـای ســـــوم آدم درون نی هـا مـاند

به این دلیل نمی شد کنـند خاموشش

اتاق، تاریک و نمور- آشغالستان اشیاء و حروف

مرد در حال ِخالی کردن ِ

زن در حال ِحالی کردن ِ

کسی درحالی حال کردنِ ِ…

                                            آوری

                                         می

                                       لا

وقتی تاپ ِ  ترین هایت را با

یک کادر بسته از این قسمت هایت

…..      ……    ……    …..

[کات می خورد به یک فیلم تجربی

                                     که یک دختر شهرستانی توی یک کلان شهر باز

                                                                                               بازی

                                                                                                      می…]

 پژمان الماسی‌نیا شاعری ا‌ست که با شعرش یک‌رنگ و یک‌صداست و سعی بر برتری و یا افاده‌ی کلامی و تکنیکی در متن ندارد؛ هرچه هست شعر را در ارتباط با کلماتی در اختیار می‌گیرد که با وجوه درونی وی تجانس دارد و در خودآگاه و ناخودآگاه خویش با آن‏ها هم‌زیستی دارد. اگر شعر و دریافت‌های آن را در ابتدا بر التذاذ اثر بدانیم، باید بدون غرض و چشم‌پوشی بر عوامل مکلف شده به ذات آن و زبانیت شعر بپردازیم که چگونه می‌تواند عامل چنین رسانه‌ای در قبال التذاذ متن گردد.

شگرد الماسی‌نیا بر بی‌تکلف بودن شعرش و به‌دست گرفتن آن توسط دایره‌ی واژگانی خاص شاعر می‌باشد. وی به‌دنبال اقتدارگرایی و اعمال قدرت در شعر نیست و هرچه هست بیان ساده‌ی شاعر با شعرش است. به این جهت از قطعیت‌ها و تفاخر و کلان‌روایت‌ها پرهیز می‌کند. البته گاه سادگی قلمش را تا آنجا می‌برد که در شعرهای بلند، با ایجاد فضای یک‏نواخت و به ‌دور از هر چالشی شعر را به کسالت و یک‏نواختی می‌کشاند. امری که در این مجموعه به‌وضوح به چشم می‌خورد.

در اشعار الماسی‌نیا طنز جایگاهی ندارد و نگاه رمانتیسیسم شاعر این امر را کم‏رنگ‌تر نموده؛ البته این دلیل بر جدی بودن شاعر نیست،

۱ ـ
راز دل کردم امشب
با خاک سر زمینم
گفتم
نخستین سفرم
با اسبی سفید
آغازشد   به دستم پرچم سبز بود
در صحرا ها همچو مجنون
دیوانه وار فریاد می زدم
در جیبم تکه نانی داشتم
و با لب های سال ها تشنه ی
یک لیوان آب
این سر زمین
بیدار شدم از خواب خرگوشی

نمیخوام دیگه،جای دیگه ای باشم

همینجا  میشه  اونو آرزو کرد

همیشه میشه جایی رو به او  بود

نشست و هر زمانی  گفتگو کرد