دلقک ها گریه می کنند
علی رضا نوری
نشر : آهنگ دیگر
_________________
دفتری باز در برابر من که با بیان ساده شعر های متحولی در خود جای داده است ، نه تلاشی برای ثبت جادوی زبان در کار دیده می شود و نه با ساده نویسی سمت و سوی تازه ای باز کرده باشد .
این دفتر از آن علی رضا نوری همدانی است که با صراحت می گوید :
سگی که رو به غروب پارس می کرد
جوانی من بود…
اتفاق روزمره در زندگی این شاعرزمینه ی بروز و حضور شعر ها را رقم زده است و آن وقتی است که نمی تواند خورشید را برای کسی به ارمغان بیاورد ، مجبور می شود تا با خودش کنار بیاید و درد مندی های خود را میان اشیا پراکنده کند .
“زمین دارد با زخم هایش کنار می آید
اثاث های خانه جنون آنی گرفته اند.
بخند به دست فروش ها که زخم های زمین اند.
زندگی دارد روی یک پاشنه می رقصد.”
نگاه شاعر به طبیعت اطراف اندیشه ی او محسوب می شود؛ هر آن چه در آن وجود دارد، در مرز میان واقعیت و تخیل رقم زده می شود وقصدی برای تصویر سازی های مصنوع در کار دیده نمی شود. هر آن چه سروده است ، صادقانه و صمیمی است .
” مرا به خاطر این نام خانوادگی که روی دست من مانده است ببخش “
یا :
“از یک شانه ام درخت سیب روئیده است
ازشانه ی دیگر انگور. “
هیچ تلاشی برای در هم ریزی بافت کلام در خلق اتفاق دیده نمی شود، گاهی نماد ها، استعاره و مجاز به ویژه کنایه(از نوع استعاره مکنیه) قلمرو سخن را در مدار دیگر قرار می دهد که موجب حیرت خواننده ی شعر می شود .
“شبی که به دنیاآمدم
رباب قابله گفت
این پسرقلبش راجاگذاشته است
تشت زائو راگشتند
مادر راگشتند
بعدها تو درجنوب به دنیاآمدی
با قلب کوچکی
پرستارمی گفت
برای زندگی یک قلب بس است.”
تلمیحی از شخصیت های بزرگ ادبی ، عرفانی و دیگران در کار به چشم می خورد که در ارتباط تنگاتنگ با مضمون مورد نظر شاعر است .
” چهار نفر
زیرنورماه می خندیدند
یکی احمدشاملوبود
که معشوقه اش را
دوستان قدیمی اش دست می اندازند
یکی خدابیامرز/دختر رز بود
بدون ترس از محتسب
وآن یکی
عموچارلی بود
که داشت رو به آسمان شکلک در می آورد…”
یک مجموعه شعر، حضور شاعر در گستره ی شعر است. درجهان بینی شاعرآن چه وجود دارد ، از درون به بیرون پرتاب می شود تا نیاز مخاطبان خود را بر آورده کند. عبور از این مرحله چندان ساده نیست، مگر آن که در سرایش شعر به فکر خواننده ی شعر نباشد .
” بارها به آن چشمان قهوه ای غلیظ گفتم
تو بایدمعشوقه ی خیام باشی
که از خاکت
هیچ کوزه ای درست نشد.
این روزها برای خودت کسی شده ای
اسمت راگذاشته اند
اصحاب کف.”
زمینه ی ساخت برخی از شعر ها دارای جایگاه وسیعی از جلوه های زیبای تصویری است ومعنای حاصل از آن نشان دهنده ی جوهرشعر، حتی بیان اندیشه های شاعرانه است.
” زیباتر ازتمام زنان جهان می رقصی
وقتی از شاخه جدامی شوی “
یا :
” وقتی کنار پنجره می رقصی
موهایت را باز کن
باد ها بلند می شوند “
یا :
” زیبایی جهان
از پشت شیشه
دردناک تر است “
گاهی از راه تصویر به درون متن می رسیم . گاهی محتوا را در کارکرد کلمه یا ترکیب های کلامی جستجو می کنیم که ما را به تفکر شاعر نزدیک تر می کند . در هر شکل مهارت و تجربه ی شاعر شرط اصلی محسوب می شود؛در رسیدن به آن چه از شاعر توقع داریم .
” یاخداحافظی گرم مرا برسان
به برف هایی که پشت زیبایی ات می بارند
به سنگ ریزه های هرشب. به دختران کوهستان
بگو شرمنده ام
فرصت نشدبدون عینک ببینم شان.”
این نوع از بیان را می توان دردمندی های شاعر در جهان شعر قلمداد کرد . روایتی از درون ، حسب حالی که بنا به شرایط موجود در ذهن شاعر جا باز می کند .
” در خواب های مان طغیان کردند
اطاق پر شد از ماهیان مرده
که سمت آب های آزاد می رفتند “
یا :
” از کوه پایین می آیی
کوزه در آب می زنی
و من
پایین رودخانه منتظرم
آب تصویری از تو را
با خودبیاورد.”
نوع خاطره سازی از پدیده ها در فرآیند پیچیده‌ای اتفاق می‌افتد که ذهن انسان و روان گوینده یا بیان کننده ی روایت را از رخدادهای زندگی، گرفتار تناقض می کند و به مرور در زندگی مفاهیم نمادین و نشانه‌ای پیدا می‌کند.
” همیشه دلت می خواست
درقبایل عرب به دنیا می آمدی
زنده به گورت می کردند
من از راه می رسیدم.”
یا :
” زنان وقتی از خواب می پرند
جوان می شوند
شیطنت می کردیم به خواب شان نمی رفتیم
خروس ها
صبح را
به خاطر ما به تعویق می انداختند
اهالی ده
خروس های شان را برای مان می ریختند. “
علی رضا نوری در حقیقت راوی نگاه و زاویه ی دید خود است و تفکر اودر میان واقعیت و امر محسوس مستقر است تا به سمت یک تحول در واقعیت اشیا برسد و زمینه را برای درک پدیده های موجود در زبان شعر آماده کند .
” عمر، پروانه ای نبود
که در اتاق می چرخید
مورچه ای بود
که زیرپا له اش کردیم
رودخانه ای که از سرزمین هیچ می آمدوُ
به دریاچه ی ابد نمی رفت
وتمام یعنی
برف می بارد”
شاعردر میان لفظ و معنای حاصل از آن تفرج می کند . از نگاه به ذهن و از ذهن به زبان ، به اعتبار همین دیدگاه می خواهد در بیان مفاهیم و مضمون های جدید موفق عمل کند و آگاهانه زمینه را برای تدارک نوعی از نگاه برای قرائت جدید از شعر فراهم سازد.
” بار ها به این الوند لاکردار گفتم :
صم بکم نشسته ای که چه
بعد از این همه سال
باید برای خودت غاری دست و پا می کردی
لااقل می توانستیم روز های تعطیل
دست معشوقه را بگیریم
سری به هم بزنیم
ما باید سالها پیش تو را طاق میزدیم “
و سر انجام به این نکته می رسد که :
” در توان ما نبود
پدران را انکار کنیم
می دانستیم
فرزندان ناخلف
مقطوع النسل می شوند
می دانستیم
در هزاره های بعد
باستان شناسان
شرمندگی ما را از زیر خاک بیرون می کشند “
یا :
” باید بگردم
جای تولدم را عوض کنم
ببینم کجای دنیا می شود
به خاطر یک بوسه زندگی کرد “
نگاه آخر این که :
مفاهیم دیدنی برای شعر امتیاز محسوب نمی شود . شاعر باید از چیز هایی بگوید که معانی از دل تصویر و از متن بر خاسته شود .
شاعر مأمور تکوین واژه ها برای ورود به جهان شعر استتا تعبیر پذیری در نظر مخاطب آسان جلوه کند .
کار کرد کلمه در شعر ارتباط مستقیم با توانایی شاعر دارد . تأملی که روی سطر ها و مصراع های نیرومند از خود به جای می گذارد .
صنم گفته:
