طی یکصد‌سال گذشته ادبیات فارسی دستخوش ِتحولات و آسیب‌های بسیاری بوده، به نحوی که نمی‌توان مسائل سیاسی، اقتصادی و تحولات اجتماعی را از شرایط فرهنگی و ادبی منفک دانست.

برهمین اساس، نباید انواع صدمات و رویکردهای آسیب‌‌رسانی را که از همه سو بر روح و روان اهل‌‌قلم موثر بوده را نادیده گرفته و از نویسندگان و شاعران خواست، چشم و گوش خود را برمسائل ببندند؛ چنانچه واقفیم، همانگونه که انقلاب سال ۱۳۵۷ از یک کنش وسیع ِ شاعرانه و روشنفکر نشأت داشت، تاثیر هشت سال جنگ نیز همواره درخلواره‌ی ادبیات، واضح و مبرهن بوده است؛ این درحالی است که از سویی با مواجهه‌‌ی فراگیر شبکه‌های اجتماعی و ماهواره علی‌الخصوص اینترنت مواجه بوده‌ایم و این همزمانی و رویارویی ناگهانی با عصر اطلاعات، خود منجر به تعارضات و تهییج معناداری در سطح جامعه، به‌خصوص در وضعیت ادبیات فارسی شده ‌است. نمونه‌ای کوچک از این گونه تهییج، بروز موجی چشمگیر از انواع مطبوعات و جنس‌های تازه‌ای از روزنامه‌نگاری و مشکلات  آن، در مقطعی از زمان بود.

با استناد به این گفته‌ها، می‌توان شدت و ضعف ممیزی فرهنگی، از سانسور و خود سانسوری گرفته تا ترویج سفارش‌پذیری و ساخت و پاخت فرهنگی را یکی دیگر از متغیرهای اثرگذار در ادبیات دانست، که خود حاوی دامنه‌ای وسیع از تعارضات، سرخوردگی‌ها و تنیدگی‌هایی‌ست که با تساهل و تسامح، درثمره‌ی ادبی نمود می‌یابد .

متغیر مهم دیگری که برتشتّت این وضع موثر بوده، مخدوش شدن الگوهایی از نوع مفهوم واقعی نویسنده،‌ روشنفکر و منتقد است، در مقابل بروز الگوها و مدل‌هایی در حد، و قد و قواره‌ی یک رفتار ایدئولوژیک، سیاسی و غیر ادبی، که همواره از منشی منزّه طلبانه به‌دور بوده، و به‌جای خلق و پرورش آثار پاینده‌ی ادبی، به هدایت فکری در یک سیکل بسته، پرت و خارج ادبی، که بیشتر نوعی فرصت‌طلبی مبتذل است منجر شده و نمونه‌ای از آن را می‌توان معیار و ملاک‌های مجهول و جعلی در برخی از به‌اصطلاح جوایز ادبی دانست و باید گفت که این ابتذال و عوام‌زدگی، در ستون فقرات آن‌ها از چشم‌ها پنهان نیست.

با ذکر این توضیحات، برگزارکنندگان جایزه‌ی نیما، هیأت اجرایی این جایزه از دوره‌ی نخست، هدف خود را معطوفِ پرداختن به فضایی کردند که بتواند روشنگر این معضلات و مسائل در ادبیات، خاصه درشعر معاصر فارسی باشد؛ دردوره‌ی نخست با درنظر گرفتن ِ رویکردی که هدف آن پُر رنگ‌شدن تلاش شاعران در فضایی آزادتر بود، به‌ بررسی آثار منتشر شده درسایت‌های ادبی و مجلات فرهنگی مستقل و خصوصی پرداخت. نتیجه‌ی این بررسی، البته در سطح جامعه‌ی فرهنگی، به نظر برگزارکنندگان ، ارزشمندتر شدن و جدی‌تر شدن چاپ اثر ادبی بدون تعدیل درفضای مجازی و مجلات اینترنتی بود. همچنین درسال‌ بعد، این رویکرد تمایلی نو را در میان معدود بانیان جوایز خصوصی، برای ایجاد تلاش‌های مشابه به وجود آورد.