عنوان مقاله :
مهم ترین ضرورت ها در آموزش و پژوهش پیشرفته ی زبان وادب فارسی
دکترمحمود صادق زاده،استادیاردانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد
چکیده
شیوه های کنونی آموزش زبان و ادب فارسی ما در سطوح مقدّماتی و آموزش عالی ، چنان که باید و شاید به هدف های متعالی خود دست نمی یابد و با مسایل و مشکلات بسیاری رو به رو است.به رغم بعضی کوشش ها و دگرگونی ها در نظام آموزشی و کتاب های درسی و شیوه های تدریس ، هنوز هم ضرورت برنامه ریزی جدید و تحوّل در ساختار آموزشی کاملاً احساس می شود.
در این نوشتار با توّجه به دیدگاه های صاحب نظران و استادان و تجربیّات نگارنده کوشش می شود ، تا مهم ترین عوامل مؤثّر (باید ها) در تحوّل نظام پیشرفته ی زبان و ادب فارسی بررسی و سپس برای دست یابی به اهداف یاد شده ، پیشنهادهای عملی مطرح شود. نظام آموزشی زبان و ادب فارسی ، باید به تقویّت حواسّ ظاهری ، نیروی حافظه و تخیّل ، روحیّه ی کنجکاوی و پرسشگری ، خلّاقیّت و درک زیبایی ها و مغز آثار ادبی بپردازد و دانش آموزان و دانشجویان را با ارزش های اصیل انسانی آشنا کند و مهارت های چهارگانه ی زبانی، شیوه های پژوهش و پرورش معانی و تفکّر منطقی را متناسب با تحوّلات علمی ، فرهنگی و اقتصادی روز به آنان بیاموزد. بدین منظور راه حلّ های زیر پیشنهاد می شود :
۱ – ایجاد گرایش ها و رشته های تخصّصی در زمینه ی زبان و ادب فارسی در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکتری … .
۲ – تهیّه ی کتاب های جدید درسی در زمینه ی آموزشی و نگارشی مطابق با ضرورت زمان و علاقه ی مخاطبان.
۳-شروع کردن آموزش زبان و ادب فارسی با نثر و شعر معاصر و سپس متون کهن.
۴-توجّه بسیار ویژه به روش های خواندن و درک و فهم مضامین و مغز آثار ادبی ،فن بیان و سخنوری ، مناظره و گفتگو ، قصّه خوانی ، روزنامه نگاری ، گزارش و مقاله نویسی و مطالعه ی شاهکارهای ادبی ، اساطیری و متون حماسی و عرفانی.
۵- برگزاری کلاس های نگارشی و نویسندگی به صورت کارگاهی و … .
واژه های کلیدی : آموزشِ زبان و ادب فارسی ، ضرورت ها و عوامل مؤثّر، مهارت های زبانی وپژوهشی، گرایش های جدید زبان و ادب فارسی ، ویژگی کتاب های درسی
« به نام آن که جان را فکرت آموخت »
مقدّمه
برنامه های آموزشی و پژوهشی زبان و ادب فارسی ما در سطوح آموزش و پرورش و آموزش عالی با مشکلات و چالش های اساسی رو به رو است و چه در دوره های تخصّصی و چه در دوره های عمومی ، آن گونه که باید و شاید به اهداف خود دست نمی یابد ؛ بسیار ضروریست که برای رفع آن ها بحث و بررسی و راه حلّ ها و پیشنهادهایی مطرح شود.
تاکنون در زمینه ی مسایل و مشکلات برنامه ریزی آموزشی و درسی زبان و ادب فارسی همایش ها ، سمینارها و نشست های بسیاری برگزار و مقالات فراوانی در نشریّات و مجلّات تخصّصی منتشر شده است و پژوهشگران و استادان زبان شناس و ادیب در این باره از جنبه های گوناگون گفته اند و نوشته اند. در این میان، پژوهش ها و دیدگاه های استادان بزرگی از قبیل : دکتر پرویز ناتل خانلری ، دکتر سید جعفر شهیدی ،دکتر غلامحسین زرّین کوب ، دکتر غلامحسین یوسفی ، دکتر سعید نفیسی ،دکتر محمدرضا باطنی ، دکتر علی اشرف صادقی ،دکتر مهدی مشکوه الدّینی ،دکتر احمد سمیعی ،دکتر خسرو فرشید ورد ، دکتر علی سلطانی ،گرد فرامرزی ، و … بسیار قابل توجّه و تأمّل است و می تواند راه گشا باشد.امّا به رغم این همه دغدغه ها ، گفته ها و نوشته های آگاهانه و دل سوزانه ، متأسّفانه جز پاره ای دگرگونی ها در کتاب های درسی (سطوح سه گانه ی آموزش و پرورش ) و یا به وجودآوردن تغییرات سطحی در نگرش ها و روش های معلّمان و استادان ، هنوز موانع و مشکلات اصلی در این زمینه به طور کامل برطرف نشده و گام های اساسی برداشته نشده است.
اصلی ترین مشکلات آموزشی و پژوهشی در زمینه ی زبان و ادبیات فارسی از دیدگاه استادان و صاحب نظران به جز مسایل اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی (چه بیرونی و چه درونی ) و بعضی آسیب های اجتماعی ، عبارتند از : مشکل آموزش و عدم شیوه های مؤثّر و کارآمد در کسب مهارت های زبانی و نگارشی ،عدم آشنایی و تسلّط دانشجویان به روش های تحقیق به صورت های علمی و عملی ،نداشتن روش های مؤثّر در مطالعه و خواندن ،نبودن گرایش های تخصّصی در زمینه های زبان و ادبیات ، زیاد بودن حجم مطالب درسی و نبودن امکانات و وسایل کافی برای پرورش ذوق ها و آفرینش های ادبی و تولید علم و بی توجّهی به تفکّر منطقی ،فن بیان و سخنرانی و مناظره.
امروزه ، جهان بیش از هر زمان دیگر ، شاهد تحوّلات گوناگون در همه ی عرصه های فرهنگی ، علمی و ادبی است و توسعه ی انسانی ، تولید علم و جنبش فناوری و نرم افزاری از اهمّیّت ویژه ای برخوردار است. اصلی ترین محور این حرکت دانش آموزان ، فرهنگیان و دانشگاهیان هستند که پس از طیّ مراحل مقدّماتی آموزشی ، آشنایی و تسلّط آنان بر شیوه های تولید علم و خلق آثار ،بسیار ضروری است . این ضرورت در رشته های زبان و ادبیات فارسی بیشتر احساس می شود ،چون از سویی هنوز زبان و ادبیات فارسی کاملا تخصّصی و گرایش نشده و از سویی دیگر ،اغلب کتاب هایی که در زمینه ی آموزش زبان و ادب فارسی ، به ویژه در زمینه ی مهارت های زبانی و روش های تحقیق پدید آمده اند ،بیشتر به مباحث نظری و معرّفی مراجع و مآخذ و شیوه های سنّتی و کلّی پرداخته اند.بنابراین باید در برنامه ریزی های آموزشی و پژوهش و ساختار کتاب های درسی و شیوه های تدریس و تحقیق تحوّلات اساسی رخ دهد ، تا دانش آموزان ، دانشجویان و دانش پژوهان در طیّ مراحل کسب دانش ، نگارش ،پژوهش و آفرینش های ادبی ، نه فقط به شکل نظری ، بلکه به طور تخصّصی ، مهارتی ، عملی و کاربردی با شیوه ها و روش های پژوهش ،نگارش ، ویرایش و پردازش کاملا آشنا و مسلّط شوند.
از این رو ، نگارنده در این نوشتار با بهره جستن از نتایج راه بردی آن همایش ها و نشست ها و آموزه های علمی و عملی استادان و صاحب نظران زبان و ادب فارسی و با استفاده از تجربه های بیش از بیست سال تدریس خود در مقاطع گوناگون تحصیلی (دبیرستان ،پیش دانشگاهی ، تربیت معلّم ، دانشگاه های دولتی و آزاد ) ،می کوشد ضمن اشاره به مهم ترین مشکلات و نباید ها ، اصلی ترین باید ها و عوامل مؤثّر در آموزش و پژوهش و خلّاقیّت های زبانی و ادبی را مطرح و سپس پیشنهادهایی عملی برای رفع و حلّ آن ارائه کند. بی تردید توجّه جدّی به رفع مشکلات مطرح شده و پیشنهادهای عملی ارائه شده ، همراه با عزم جدّی سیاست گذاران و برنامه ریزان آموزشی و فرهنگی ،می تواند زمینه را برای تحوّلات اساسی در عرصه ی زبان و ادب فارسی و تربیت نیروی انسانی کارآمد ، تولید علم و خلّاقیّت های ادبی ، بیش از پیش فراهم کند.
« چنین باد ! »
بحث
درعصری که قرن فراصنعتی وانفجار اطلاعات را پشت سر گذاشته ایم و بعضی کشورها،دوره ی سلطه ی ابررایانه می گذرانند وبه تبدیل و ارسال مولکولی همه چیز،حتی آدمی می اندیشند ،زبان فارسی چگونه می تواند دراین سیرپرشتاب وشگفت انگیز مارا به کاروان بسیار پیشتاز دانش وفن بشری نزدیک کند ودرعین حال به هویت ملی،فرهنگی ودینی ما آسیبی نرساند؟
یکی از مسائل بسیار مهم فراهم نمودن فضای روانی مناسب در جامعه و نیز زمینه‌ی خودباوری وشخصیّت بخشی جوانان و شکل گیری و حفظ هویّت ملی، مذهبی و فرهنگی در نونهالان و نوجوانان و … است. به غیر از آن ایجاد زمینه های خود آگاهی فردی، اجتماعی و کشف روابط بین پدیده ها، تقویّت روحیّه‌ی شهامت و شجاعت در نوآوری و آشنا زدایی منطقی، هنری و ادبی ، به علاوه توجّه جدی به ضرورت ها واولویت های زیر بسیار اهمّیّت دارد:
۱-ایجاد گرایش ها و رشته های تخصّصی در زمینه‌ی زبان و ادبیّات فارسی:
یکی از فوری ترین و ضروری ترین چاره جویی ها درباره ی ادبیّات، همین تخصّصی شدن است. گرچه باید برای این موضوع، جلسات علمی و تخصّصی برگزار و تصمیمات اصولی و منطقی گرفته شود، پیشنهادهای ذیل می تواند کارساز باشد:
الف) رشته ها و گرایش های پیشنهادی زبان ادبیّات فارسی در مقطع کارشناسی:
(۱) رشته‌ی زبان و ادبیّات گذشته‌ی فارسی
(۲) رشته‌ی زبان و ادبیّات معاصر
(۳) رشته‌ی زبان و ادبیّات تطبیقی فارسی با زبان های دیگر
(۴) رشته‌ی آموزش زبان و نگارش فارسی
ب) در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری:
(۱)تحقیق در انواع ادبی و سبک شعر کلاسیک، با دو گرایش زیر:
( الف ) گرایش داستانی، حماسی و نمایشی،( ب) گرایش توصیفی، غنایی و عرفانی و..
( ۲) تحقیق در انواع ادبی و سبک نثر کلاسیک با گرایش های:
– حماسی، داستانی، نمایشی؛ غنایی، دینی و عرفانی و …
(۳ ) تحقیق در انواع ادبی و سبک شعر معاصر
(۴)تحقیق در انواع ادبی و سبک نثر معاصر
(۵) نقد و تصحیح متون ادبی و بررسی نظریّات و مکاتب ادبی
(۶)گرایش فنون ادبی و بلاغی و قالب های شعری
ُ(۷)گرایش ادبیّات تطبیقی و جامعه شناسی ادبیّات
۲-پیشنهاد در باره ی تألیف کتاب های درسی:
سال هاست که کتاب های درسی ما « دچار رکود و جمود محتوایی شده است» (رستگار فسایی، ۱۳۷۶: ۱۳۹) و انگیزه ای برای خواندن ایجاد نمی کند، به طوری که اغلب آن را برای امتحان و کسب نمره ی قبولی می خوانند؛ بنابر این در خلّاقیّت و نوآوری و پی‌گیری موضوع مربوط ، تأثیری در خواننده به وجود نمی آورد.
از جمله کتاب هایی که باید زمینه سازپژوهش هاو آفرینش های ادبی باشد، کتاب زبان و نگارش است که متأسّفانه مطابق ضرورت زمان، نیاز و علاقه های مخاطبان، تألیف نشده و تغییراتی هم که هراز چند گاهی در آن ها صورت گرفته، سلیقه ای بوده است.
کتاب های نگارشی و مهارت های زبانی، باید بیشتر شامل موضوعاتی باشد که چشم خوانندگان را به روی واقعیّت ها باز کند، تا دنیای بیرون را به خوبی ببینند و تجربه کسب کنند. بنابراین، ابتدا باید از نگارش مقدّماتی، مانند: توصیفات ساده، خاطره نویسی، خلاصه نویسی، بازگردانی شعر به نثر و بازنویسی و سفرنامه نویسی شروع کرد و در مراحل بعد به نامه نگاری و روزنامه نویسی و طنز و نقد و … پرداخت. بنابر این نگارش پیش رفته و نثرهای ادبی باید به افراد مستعد و صاحب ذوق اختصاص داده شود. در این زمینه به موارد زیر باید توجّه کرد و اهمّیّت داد:
الف) برای آموزش زبان و ادبیّات فارسی در دبستان و راهنمایی و دبیرستان، بهتر است، از زمان معاصر شروع کنیم، باید از نظم و نثر امروز آغاز کنیم و بعد هر چه سنّ دانش آموز بیش تر و نیروهای ذهنی او پرورده تر می شود، از نظر زمان به عقب برگردیم و نوشته های ادبی کهن تر را به او یاد دهیم، نه این‌که از قدیم ترین آثار شروع کنیم و به جلو بیاییم.
ب) مطلب دیگری که باید بدان توجّه کرد، این است که به دلیل تحولّات اساسی که در جهان و ایران معاصر اتفّاق افتاده است و بنا یه ضرورت های سیاسی و اجتماعی و زمینه های قابل گسترش، قالب غالب آثار ادبی زمانه‌ی ما، نثر و انواع ادبی مربوط به آن است و به قولی فعلا «دور، دور نثر است» (باطنی، ۱۳۷۶: ۱۴۰) و از شعر پیشی گرفته، بنابراین نثر به « سلاح برنده و قاطع ادبی، در روزگارما بدل گردیده است» (اسلامی ندوشن، ۱۳۷۵: ۴۰)
ج) مسأله ی دیگر این که گزینش مطالب کتاب های درسی، نباید تحت تأثیر تعصّبات جناحی و به منظورهای تبلیغاتی صورت بگیرد. باید با بلند نظری و سعه‌ی صدر مطالب ادبیّات معاصر و موضوعات ارزشمند روز را در کتاب های درسی، بیاوریم و از دخالت سلیقه های شخصی و باندی و تقسیم بندی نویسندگان، به خودی و غیرخودی، پرهیز کنیم. مباحث و مطالب کتاب ها، باید از شاهکارهای ادبی فارسی و ادبیّات جهانی، گلچین شودو از آثار درجه‌ی دو و سه و چهار پرهیز شود.
۳ـ تقویّت حواسّ ظاهری و کسب مهارت‌های چهارگانه‌ی: شنیدن، سخن گفتن، خواندن و نوشتن و آشنایی عملی با شیوه های پرورش معانی وتقویّت نیروی حافظه و تخیّل و روحیّه‌ی کنجکاوی و پرسشگری بدین منظور اهمیت بسیار دارد. از مهم ترین روش های عملی که در این راه موثّر است، می توان از موارد زیر نام برد: تمرین و تکرار و تمرکز، تداعی معانی، کد بندی و رمز گذاری و نیز خاطره نویسی و یادداشت برداری و توصیف دقیق و جزیی. علاوه براین به منظور تقویّت روحیه ی کنجکاوی و انتقادی، ضروری است که شیوه های بررسی و تجزیه و تحلیل و تفکّر منطقی را به دانش آموزان و دانشجویان بیاموزیم و در آموزش به نقد ادبی توجّه خاصی بنماییم و آنان را با روش های مطالعه‌ی مؤثّر و شیوه های خواندن متون ادبی آشنا کنیم.
نکته ی مهم دیگر ،توجه بسیار ویژه به فنّ بیان و سخنوری و مناظره و گفتگو و قصّه خوانی و روزنامه نگاری به ویژه مطالعه‌ی شاهکارهای ادبی ایران و جهان است که از عوامل بسیار اساسی در زمینه ی شکوفایی استعدادهای هنری محسوب می شود. به عنوان نمونه ازادبیّات ایران آثار زیر پیشنهاد می شود: شاهنامه ی فردوسی، آثار مولوی، سعدی، حافظ، نظامی و … به ویژه چهار شخصیّت بزرگ ایران و جهان( فردوسی، مولوی، سعدی و حافظ ) که چهار سخن گوی وجدان ایران هستند؛ «فردوسی سخن گوی پیروزی نیکی بر بدی، مولوی سخن گوی یگانگی انسان ها، سعدی سخن گوی ضمیر آگاه ایرانی و حافظ سخن گوی ضمیر ناآگاه ایرانی» (اسلامی ندوشن، ۱۳۸۱) و علاوه بر آن نظامی آفریننده‌ی داستان های رنگارنگ، زیبا و پر نغز.
از ادبیّات جهان، آثاری مانند: دن کیشوت اثر سروانتس، مادام بوآری از گوستا و فلوبر و آثار دانته، شکسپیر، داستایوسکی، تولستوی، کافکا، فلوبر، هومر، فاکنر، گارسیامارکز، ولف، مارسل پروست، آندرسن و علاوه بر آن رمان های کلیدی ایران و جهان. (نشر دانش، بهار ۱۳۸۱: ۸۳)
۴ـ آشنایی با اساطیر و متون حماسی و عرفانی:
ایران اسلامی علاوه بر حماسه های تابناک و ماندگار که می تواند در تقویّت نیروی تخیّل و قدرت خلّاقیّت نویسنده بیفزاید، از متون عمیق و غنی عرفانی نیز برخوردار است، که انسان تشنه‌ی امروز سخت بدان نیازمند است؛ انسان امروز که در کشاکش افراط و تفریط، به دنبال اعتدال و توازن و التذاذ معنوی و آرامش درونی است.
البتّه برای این که بشر نیازمند قرن بیست و یکم، به طور کلّی و جوانان جستجوگر،به ویژه بتوانند از رمز و رازهای آثار حماسی و اندیشه ها و زیبایی های عرفان اسلامی و ایرانی بهره مند شوند، ضروری است که آن آثار نقد و بررسی شود و ظرایف و لطایف آن، بیرون آورده شودو درد و صاف آن از هم جدا و و به شیوه های امروزی معرّفی شود.
۵ ـ توجّه به درک و فهم مضامین و مطالب متون ادبی و پرداختن به مغز آثارادبی: متاسّفانه ما به قول دکتر باطنی «در تدریس ادبیّات بیش تر به آموختن درباره‌ی ادبیّات می پردازیم و کمتر به خود ادبیّات توجّه می کنیم.» (باطنی، ۱۳۷۶: ۶۰) در انتخاب متون ادبی لازم است به ادبیّات معاصر به ویژه نثر پرداخته شود. البتّه باید در نظر داشت که دو چیز بسیار مؤثّر در خلّاقیّت ادبی عبارت است از :
الف) مصاحبت با افراد خلّاق و الگو گرفتن آگاهانه از آنان؛ لازم است مقام هنرمندان و نویسندگان بزرگ داشته شود و شخصیّت هنری و ادبی آنان به جوانان و هنرمندان معرّفی شود.
ب) خواندن کتاب هایی که انسان را خلّاق می کند، مانند: آثار همر، دانته، شکسپیر و … از ادبیّات جهان و آثار فردوسی، سعدی، نظامی، مولوی، حافظ و … از ادبیّات ایران.
۶- برگزاری کلاس های نگارش و نویسندگی به صورت کارگاهی :
به شیوه ای که دانش آموزان و دانشجویان، عملا با روش های نویسندگی آشنا شوند و مهارت های چهارگانه را کسب کنند.بدین منظور رعایت موارد زیر لازم و ضروری است:
الف) معلّمان و مدرسان، باید در کلاس ها، کمتر به مسایل نظری و بیشتر به آموزش مهارت ها بپردازند.
ب) معلّمان و مدرّسان ادبیّات در دوره های مختلف تحصیلی باید چند واحد درسی را به منظور شیوه های آموزش نگارش و انشا بگذرانند.
ج) بخشی از ساعات تدریس، باید به بیان اهداف زبان و ادبیّات، شیوه های مطالعه، کتاب خوانی، معرفی کتاب ها و نشریات مفید و نیز فن بیان و سخنوری، اختصاص یابد. درباره‌ی تأثیر فنّ بیان در خلّاقیّت، جداگانه بحث خواهیم کرد.
د) معلّمان و مدیران محترم، باید بدانند که امروزه تدریس با آموزش تفاوت اساسی دارد؛ بنابراین هراز چند گاهی، لازم است که در دوره های ضمن خدمت و باز آموزی و کار آموزی شرکت کرده، تا با شیوه های آموزشی جدید و اندیشه های تازه آشنا شوند.دراین زمینه لازم است که طرح های پژوهشی به شیوه های بنیادی واز طریق نطرسنجی وپرسش نامه در زمینه ی میزان موفقیت شیوه های آموزش وپژوهش جاری ،اجرا وهمایش های تخصصی برگذار،تامیزان دست یابی به اهداف یادشده تعیین ودر برنامه ریزی های آموزشی وپژوهشی ملحوظ گردد.
ه) در آموزش علاوه بر خواندن و نوشتن، باید به خوب دیدن، گوش دادن و درست اندیشیدن و تفکّر منطقی نیز پرداخته شود. یکی از توانمندی های ذهنی که با شنیدن رابطه ی نزدیک دارد ،حافظه ی سمعی وتمرکزحواس در موقع گوش دادن است.بنابراین باممارست باید بگیریم که از اوّل تا آخرمطالب را بشنویم وسپس نتیجه گیری کنیم.چون بعضی به پایان مطلب که می رسند،آغاز آن را از یاد می برند وطبعا قضاوت ونتیجه گیری آن کامل نیست.(دگتر باطنی،همان:۶۴) بنابراین ، باید شاگردان خوب گوش دادن را با ممارست بیاموزند تا خوب سخن گفتن را نیز یاد بگیرند.
و) توجّه خاص به روزنامه نگاری، مقاله نویسی، گزارش نویسی به عنوان ضرورت های زمانی و برگزاری مسابقات در سطوح مختلف تحصیلی، که در مراحل بعدی لازم است به ادبیّات داستانی و نمایشی و آموزش آن ها نیزاهمیت داده شود.
۷- اهمّیّت بسیار به تشکیل انجمن های ادبی و توجّه خاص به فنّ بیان و سخنوری و مناظره: یکی از موضوعات خیلی مهم که در تقویّت اعتماد به نفس، اجتماعی شدن و اصولاً گسترش فعّالیّت‌های اجتماعی و سیاسی، تأثیر بسیار دارد، فنّ بیان و سخنوری است.در مملکت ما متأسّفانه به دلیل تاریخی و اجتماعی و فرهنگی، سخنوری چندان عمومی و رایج نشده است و به صورت خطابه و سخنرای های مذهبی، بیشتر به طبقات خاصی، اختصاص داشته است. امروزه به لحاظ ضرورت های زمان و نیاز اقشار گوناگون و اصناف مختلف در مشارکت های اجتماعی و سیاسی و شرکت در تشکّل های مردمی و …، آشنایی با اصول و فنون بیان و سخنوری و اقناع جمع و تأثیر گذاری، بسیار ضروری است.
بچه ها از دوره ی دبستان، باید یاد بگیرند که سخنوری با حرف زدن‌های معمولی تفاوت دارد. لازم است که در مدارس از همان دوره‌ی ابتدایی، بچه ها را تشویق کنیم که خاطرات کوتاه خود را تعریف کنند، فیلم هایی را که دیده اند، به طور خلاصه شرح دهند. اشعار و یا متن ساده ای را با رعایت آهنگ، مکث، تکیه و تأکید قرائت کنند.
در دوره ی دبیرستان لازم است که بخشی از کتاب های آیین نگارش، به تاریخچه‌ی سخنوری در ایران و جهان، اصول سخنوری، انواع سخنوری، شیوه های اقناع جمع و تأثیر گذاری، روش های آفرینش و تنظیم و ادای سخن و … اختصاص یابد. در ضمن، لازم است، دانش آموزان دبیرستان و بیشتر دانشجویان با انواع تجمّعات، چون( کنفرانس، کنگره، سمپوزیوم، سمینار و …) نیز آشنا شوند.
یکی از فروعات فنّ بیان، مناظره است که تمرین بسیار مناسبی است تا دانش آموزان در سخنوری، توانایی های خود را شکوفا کنند و مهارت های لازم را کسب کنند. البته «مناظره، در اصطلاح سخنوری، تجمّعی است که در آن، طبق قواعد معیّنی به اثبات یا نفی مسأله ای پردازند و با بهره گیری از استدلال، نظر خود را ثابت کنند. این گونه بحث از دیرباز در ایران و کشورهای دیگر جهان معمول بوده و به عنوان یک وسیله ی مطمئن برای پرورش فکر و قدرت بیان و تقویّت نیروی اداری به کار گرفته شده است، تا جایی که برخی از دانشمندان، مناظره را فنّی مناسب برای جمع آوری و نشر دانش دانسته و آن را یکی از نیروهای بزرگ آموزش و پرورش شمرده اند.
تردیدی نیست که مناظره، بهترین وسیله برای تمرین و ممارمت در فنّ سخنوری است، زیرا از یک سو شرکت کنندگان در مناظره را به روش صحیح استدلال آشنا می سازد و از سویی دیگر، چون تابع قواعد و ضوابط معینی است، آنان را از پریشان گویی باز می دارد و به رعایت نظم و ترتیب و درست فکر کردن عادت می دهد.
نتایج
یکی از اصلی ترین وفوری ترین برنامه ها در زمینه یزبان وادبیات فارسی،ایجاد گرایش های جدید در مقطع های کارشناسی،چون: رشته ی زبان وادبیات گذشته ی فارسی، رشته ی زبان وادبیات معاصر ، رشته ی زبان وادبیات تطبیقی،رشته ی آموزش زبان ونگارش فارسی ودر مقطع دکتری،چون: تحقیق درانواع ادبی وسبک شعر کلاسیک ونثر کلاسیک(جداگانه) با دو گرایش: داستانی وحماسی ودیگری توصیفی،غنایی وعرفانی و….؛ نقد وتصحیح متون ادبی وبررسی نظریّات ومکاتب ادبی،گرایش فنون ادبی بلاغی وقالب های شعری؛ ادبیات تطبیقی وجامعه شناسی ادبیات.
در زمینه ی کتاب های درسی،بهتر است ،به مهارت های زبانی و ارزش های اصسیل انسانی وجهانی توجه نماییم،از زمان معاصر و نثر و نظم معاصر شروع کنیم وبه مرور زمان،به عقب برگردیم وبه نوشته های ادبی کهن بپردازیم.
توجّه خاص به شاهکارهای ادبی و اساطیری و متون حماسی و عرفانی، به منظور پاسخ گویی به نیازهای زمان و تشکیل و حفظ هویّت ملی و دینی از مسایل بسیار مهم و اساسی است.
واقع بینی وتفکر منطقی دانش آموزان و دانشجویان، کسب مهارت های نگارشی و شیوه های پیشرفته ی خواندن، فنّ بیان و سخنرانی و مناظره و برگزاری کلاس های هنری،ادبی،روزنامه نگاری،مقاله نویسی ونقد وبررسی به صورت کارگاهی از اولویّت های اصلی و ضروری است.
کتاب نامه
اسلامی ندوشن، محمّدعلی، ۱۳۷۵ . گفته ها و ناگفته ها،تهران: یزدان.
——————، ۱۳۸۱ . چهار سخن گوی وجدان ایران، تهران: قطره
باطنی، محمّدرضا، ۱۳۷۶ . پیش نهادهایی درباره ی تقویّت و گسترش زبان فارسی، در قلمرو آموزش زبان و ادب فارسی(مجموعه ی مقالات)، دفتر نخست، تهران: مجمع علمی آموزش زبان و ادب فارسی
پورجوادی، نصرالله، بهار ۱۳۸۱ . «کتاب های تازه»، نشر دانش، سال نوزدهم، شماره ی اول.
————–،۱۳۷۵ . برگزیده ی مقاله ی نشردانش درباره ی زبان فارسی،تهران:مرکز نشردانشگاهی.
خاکی،غلامرضا ،۱۳۸۴ . روش تحقیق بارویکردی به پایان نامه نویسی،چ دوم،تهران:بازتاب.
رستگار فسایی، منصور، ۱۳۷۶ . آموزش نثر و نگارش در عصر حافظ، (همان)
ستوده،غلامرضا ،زمستان ۱۳۸۴ . مرجع شناسی وروش تحقیق درادبیات فارسی،چ یازدهم،تهران: سازمان مطالعه وتدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها(سمت).
طوسی،بهرام،۱۳۸۴ . راهنمای پژوهش واصول علمی مقاله نویسی ،چ نهم،مشهد: تابران.
قرآن کریم (۲/۱۴۳)، ۱۳۵۴ . ترجمه و تفسیر به قلم دانشمند فقید، مهدی الهی قمشه ای. تهران: انتشارات صالحی.
محمد گفته:
